ÇİÇEK  HASTALIĞI  ve  AŞISI

Dünya Sağlık Örgütünün  1958'de çiçek hastalığına karşı başlattığı savaş 21 yıl sürmüş,1979 da çiçek
hastalığının dünya çapında eradikasyonu ile sona ermiştir.

TARİHÇE

Çiçek hastalığının ilk defa nerede görüldüğü ile ilgili bir bilgi yoktur. Tarihçiler, ilk defa MÖ10 000
yıllarında, kuzey-doğu Afrika, Çin veya İndus vadisindeki çiftçi topluluklarından çıkabileceğini
düşünürler.

Hastalığın kontrolü için ilk önceleri, ”variolasyon” yani hastalığı deri yolu ile bulaştırma yöntemi
geliştirilmiştir. Lady Motagu’nun  İngiliz büyükelçisinin karısı olarak İstanbul'da görerek 1721 de
Londra'da anlattığı aşı bu aşıdır.

Jenner’in bulduğu ve uyguladığı aşı ise “inek çiçeği” aşısıdır ve 1796 da yani 75 sene sonra yapılmıştır.

HASTALIĞIN  KLİNİĞİ ve TEŞHİSİ

Çiçek hastalığının kuluçka süresi 10-12 gündür. Bu süre 7-17 gün olabilir. Bu zaman içinde sağlıklı olan
kişide ani başlayan ateş, baş ağrısı, adale ağrısı ve sıklıkla  olan bulantı ve kusma ile arazlar görülür. Bu
arazlardan 2-3 gün sonra döküntüler ortaya çıkar. Su çiçeğinin aksine, döküntüler çevrede yani el, ayak
ve yüzde fazladır, gövdede azdır.

Teşhis için, kompleman fiksasyonu, hemaglutinasyon ve nötralizan antikorlar kullanılırken, şimdi çok
daha gelişmiş metotlar vardır. PCR, boğaz salgısından doğrudan virus aranması, özel bilgisayar çipleri
(zebra chips gibi) bunlardan bazılarıdır.

BULAŞICILIK

Çiçek hastalığı, kuluçka süresince veya hastalığın döküntü öncesi ilk iki gününde bulaşıcı
değildir. Döküntünün başlaması ile bulaşıcılık başlar. Bulaşma çoğunlukla damlacık yolu ile olur.

Korunmanın tek yolu aşılanmadır.

Biyolojik bir savaşta çiçek virusunun kullanılma ihtimaline karşı Amerika'da aşı programı başlatılmıştır.

İlk olarak gönüllü şahısların aşılanması ile  daha sonra bu şahıslardan kan alınarak, çiçek aşısı
komplikasyonlarına karşı Gamma-globulin stoğu yapılmıştır. Bunu takiben ordu mensupları ve sağlık
personeli aşılanmasına geçilecektir. Şu anda hiçbir memlekette  çiçek aşısı satılmamaktadır.

Ülkemizde böyle bir aşı programı düşünülürse, ilk yapılacak iş  gönüllü şahıslardan Gamma- globulin
hazırlanması olmalıdır. Zira, hiçbir ülkenin kendi vatandaşlarının kanından hazırlanan bu maddeyi diğer bir
ülke vatandaşına kullandıracağını zannetmiyorum.

Aşı maalesef o kadar masum bir aşı değildir. Aşı adaleye veya cilt altına verilen bir aşı degildir. Aşı cildin üst
tabakalarına uygulanır.

İki türlü aşı vardır:

1.Dana-lenf aşısı      : Dryvax  (Wyeth ve Aventis)

2.Doku kültürü aşısı : (Acambis/Baxter)
 
 

BAGIŞIKLIK

-Primer aşılamada         : 5 sene sonra koruyuculuk azalır, 20 senede tamamen biter.

-İkincil aşılamada           : Bağışıklık 30 sene ve üzeri devam eder.

-Çiçekle temas sonrası : 2-3 gün içinde yapılırsa koruyabilr.

                                           4-5 gün içinde yapılırsa, ağır hastalıktan korur.

AŞININ YAPILMAMASI GEREKEN DURUMLAR

   -        Hamilelik,

   -        Bağışıklık sistemi bozuklukları,

   -        Yaygın deri hastalıkları ( akne,yanıklar,impetigo gibi),

   -        Bağışıklık sistemini baskılayıcı tedaviler ( Kemoterapi,radyoterapi ),

   -        İltihaplı göz hastalıkları,

   -        Egzema  (mevcut.geçirilmiş veya iyileşmiş dahi olsa),

   -        Aşının içindekilere karşı allerji olması. (Dryvax aşısı ; polymyxin B sulfate,streptomycin
      sulfate,chlortetracycline hydrochloride ve neomycin sulfate ihtiva eder.)
 
 

AŞININ YAPILIŞI

1.Aşı deriye ortası yarık, çatallı özel iğne ile yapılır.

2.Aşı yapılmadan önce deriye kesinlikle alkol veya benzeri sürülmemelidir. Hiçbir ön hazırlığa gerek yoktur.

3.Özel iğne aşı şişesine daldırılır ve  taşıyabildiği kadar küçük  bir damla, cilde 5 mm. alan içine 15 darbe
olacak şekilde uygulanır. Bu darbeler, deriyi kızartacak şiddette olmalı ama kanatmamalıdır.

4.Aşının fazlası bir gazlı bezle alınır ve dikkatli bir şekilde atılır. (Bütün atık maddeler biyolojik atık torbası ile
atılmalıdır.)

5.Aşıyı yapan kimse kendisine bulaştırmamaya özen göstermelidir.
 
 

NORMAL AŞI REAKSİYONLARI

       -0  . gün                   : Aşı yapılır

       -3-4.gün                  : Papül oluşur

       -5-6.gün                  : Vesikül ve etrafında kızartı oluşur

       -8-9.gün                  :  Püstül oluşur

       -12.gün ve sonrası : Püstül kabuk tutar

       -17-21 .gün             : Kabuk düşer ve yara ortaya çıkar
 

NORMAL KABUL EDİLEN FARKLI REAKSİYONLAR

       -Aşının etrafında daha küçük uydu lezyonlar oluşması

       -Lenf bezlerinin şişmesi

       -Aşı bölgesinde ödem oluşması

       -Aşı çevresinin fazla kızarması

AŞI KOMPLİKASYONLARI

   -        Aşı sonrası oluşan ensefalit (1 milyonda 15  vakada)

   -        Aşının başka bölgelere taşınması

   -        Aşı yerinde bakteri enfeksiyonu oluşması

   -        Egzema vaksinatum

   -        Eritema multiforme

   -        Yaygın bir hal alması, generalize olması

   -        Aşı yarasının düzelmemesi, yaranın kapanmaması

   -        Gözde keratit yapması
 
 

GAMMA GLOBULİN (VIG) KULLANILMASI

1. Tavsiye edilen durumlar:

       -Aşının başka bölgelere yaygın olarak taşınması

       -Ağır egzema vaksinatum vakaları

       -Generalize olması

       -Aşı yarasının düzelmemesi

2.Tavsiye edilmediği durumlar:

       -Aşının başka bölgelere kısıtlı taşındığı durumlar

       -Hafif egzema vaksinatum vakaları

       -Eritema multiforme

       -Aşı sonrası oluşan ensefalit

3. Zararlı oldugu durumlar

        -Gözde keratit
 

Görüldüğü gibi aşı çok masum bir aşı değildir. Eğer aşı yapılacak ise mutlaka devlet kontrolünde belirli bir plan
dahilinde yapılmalıdır. Şahsi girişimler ve gelişi güzel uygulamalar fayda yerine zarar verecek, lüzumsuz
aşılamalar yapılacak veya halk gereksiz yere aşıdan soğutulacaktır. Soğukkanlılıkla gelişmeleri incelemek en
hayırlısıdır. Dünya Sağlık Teşkilatının   elinde 200 milyon kişiye yetecek kadar aşı mevcuttur.

Daha fazla bilgi için   www.bt.cdc.gov/training/smallpoxvaccine/reactions     sitesine başvurabilirsiniz.